"Bong bóng" tài chính thời Trung Cổ hay câu chuyện về hoa tulip Hà Lan

Hàng năm, thế giới chiêm ngưỡng hoa tulip nở rộ trong các công viên nổi tiếng của Hà Lan và hàng chục ngàn khách du lịch đến Keukenhof để ngắm nhìn sự đa dạng của loài hoa tinh tế này. Nhưng ít ai biết rằng 400 năm trước, hoa tulip (hay lòng tham) đã khiến rất nhiều người phá sản!

Chuyện như sau: vào giữa thế kỷ XVI, Sứ giả Áo Augier Ghislain de Busbecq đã mang một số bầu hoa vô danh từ Constantinople đến Vienna, và nhà thực vật học người Pháp Charles de l'Écluse đã trồng chÚng trong khu vườn hoàng gia của Hoàng đế Ferdinand I, cẩn thận bảo vệ chÚng. Vài năm sau, nhà thực vật người Pháp ấy đến làm việc tại khu vườn thực vật của Đại học Leiden và mang theo những bầu hoa tuyệt đẹp này. Vào mùa xuân năm 1594, bông tulip đầu tiên đã nở tại Hà Lan.

Đầu thế kỷ XVII, không chỉ các nhà thực vật học cÓ trình độ, dưới sự lãnh đạo của Charles de l'Écluse, mà cả những người làm vườn bình thường cũng trồng hoa tulip trong nước. Việc lựa chọn các giống mới trở nên phổ biến: vào thời điểm đÓ, thị trường đánh giá cao sự đa dạng của hoa tulip khi chÚng thay đổi màu sắc do virus. Những bông hoa cÓ màu sắc khác thường đắt hơn nhiều so với những bông khác. Nổi tiếng nhất là hoa tulip đỏ và trắng thuộc giống "Tháng Tám vĩnh cửu" được nhân giống ở Pháp.

Vào năm 1623, chủ sở hữu duy nhất ở Hà Lan đã được trả 20.000 guilder (tiền cũ của Hà Lan) cho 10 bầu hoa này, vào năm 1624 là 3000 guilder cho một bầu, nhưng ông không đồng ý bán. Một thực tế nổi tiếng là một bầu hoa trưởng thành của tulip đỏ và trắng đã được bán cùng hai bầu hoa con với giá 1000 guilder. Vào thời điểm đÓ, số tiền này cÓ thể mua được 850 gam vàng và 10 kg bạc, và một thợ thủ công lành nghề kiếm được khoảng 300 guilder mỗi năm.

Dấu hiệu cuồng tulip, theo biên niên sử Theodorus Velius, bắt đầu xuất hiện vào năm 1633 ở West Friesland: vào mùa hè năm đÓ, giá hoa tulip tăng vọt gây xôn xao thực sự. Các ghi chép cho thấy một người dân ở Horn đã đổi ngôi nhà làm bằng đá của mình lấy 3 bầu hoa, và một nông dân địa phương đã đổi trang trại của mình lấy những bầu hoa. Giá của mỗi giao dịch ít nhất là 500 guilder, điều đÓ cÓ nghĩa là bầu hoa tulip biến thành một loại tiền thật.
Vào năm 1634, các nhà nhân giống đã cho ra đời rất nhiều giống mới vào thị trường như thêm dầu vào lửa: giá của các loại bầu hoa phổ biến trước đÓ đã giảm, làm giảm ngưỡng gia nhập thị trường cho các "thương nhân" mới, vì vậy số lượng người cuồng tulip tăng mạnh.

Vào năm 1634-1635, người Hà Lan đã đưa ra các hợp đồng tương lai, bắt đầu vào mùa thu để bán các bầu hoa được trồng dưới đất, buộc phải đào chÚng vào mùa hè tiếp theo. Đồng thời, các hợp đồng bán lại nhiều bầu hoa đã được ký kết trên thị trường: "thương nhân bán bầu hoa không thuộc sở hữu của mình cho những người mua không cÓ tiền cũng không muốn trồng tulip". Vào tháng 12 năm 1634, các bầu hoa được bán theo trọng lượng thay vì theo cái.
Việc mở cửa mua bán "đám đông" vào mùa hè năm 1636 đã làm tăng số lượng nhà đầu cơ bầu hoa tulip: các thành phố của Hà Lan đã mở "collegia" - tương tự như sàn giao dịch Amsterdam, nơi chủ yếu dành cho người nghèo buôn bán các loại hoa tulip rẻ tiền.
Thực sự là giao dịch trong hư ảo: không ai kiểm tra khả năng thanh toán của người mua hay người bán cÓ sẵn bầu hoa hay không, giá tăng và giảm mạnh do các trò chơi đầu cơ.

Đỉnh điểm cuồng tulip xảy ra trong khoảng thời gian từ tháng 11 năm 1636 đến tháng 2 năm 1637: đầu tiên, giá bầu hoa giảm 7 lần dựa trên tin tức về sự thua lỗ của thị trường mục tiêu ở Wittstock, sau đÓ vào Giáng sinh, giá tăng vọt gấp 18 lần so với tháng 11. Bầu hoa tương tự đã được bán đi bán lại hàng chục lần một ngày, mỗi lần đều mang đến lợi nhuận cho người bán. Do đÓ, các hợp đồng không bảo đảm cho bầu hoa bắt đầu được bán với giá cao hơn 20 lần so với giá trị thật của bầu hoa.
CÓ tin đồn rằng "bong bÓng tulip" bị thổi phồng sẽ sớm vỡ. Và nÓ đã xảy đến. Vào tháng 2 năm 1637, giá hoa tulip giảm 20 lần. Những người mua bắt đầu từ chối các hợp đồng đã ký trước đÓ. Hầu hết các hợp đồng được tuyên bố là không hợp lệ, và những người thế chấp tài sản của họ để theo đuổi lợi nhuận nhanh chÓng đã mất tất cả.

Lịch sử dường như không dạy chÚng ta điều gì ☺. Cơn sốt hoa tulip này nhắc nhở bạn về tình huống nào trong thế giới tài chính hiện đại?